среда, 2 апреля 2014 г.

Шарк тароналари фестивалида –«Шашмаком» классик музикаси


Шахримиз Самаркандга хар икки йилда бир марта дуньёнинг турли минтакаларидан санъатсевар мехмонлар ташриф буюришади. Сабаби шахарнинг кадимий Регистон майдонида «Шарк тароналари» халкаро мусикий фестивали утказилади.

   Бу ерга узок ва якин хорижий мамлакатлардан мехмонлар ижрочи ё тамошабин сифатида ташриф буюришади.

  Фестивалдан максад жахонда шу жумладан юртимизга унутилиб кетилаётган классик мусикаларни ижро этиш оркали  уларни саклаш ва купайтириш.




  Лекин шу кунларда халкимизнинг яна бир ноёб дурдонаси, колаверса жахон мусикий дурдонаси  тор доирадаги мусикашунос мутахасисларни хисобга олмаганда унитилиб кетиляпти. Бу бебахо мусикий асар «Шашмаком» дир.
  
 Аввало ушбу асар хакида укувчиларни таништириб утамиз. Макомлар дастлаб халкимиз мусика санъатида ноаник шаклда, кейинчалик  XIII асрдан бошлаб  «Дувоздах маком» яъни  «Ун икки маком» тарзида ижро этила бошланди. Кейинчалик  XVIII асрнинг иккинчи ярмидан , уша вактнинг маданий маркази булган Бухорода кайта ишланиб «Шашмаком» яъни «Олти маком» шаклида келтирилган.

  Булар «Бузрук»,  «Рост», «Наво» ,«Дугох», «Сегох» ва «Ирок» макомлари булиб , 250-дан ортик йирик хамда кичик шаклдаги куй ва ашулаларни уз ичига олган.
  Макомлар гурух (хозирги тил билан ансамбль) шунингдек якка созанда ва хонандалар томонидан ижро этилган. Масалан Бухоро амирлари саройида тузилган гурухга  икки тамбурчи, икки доирачи, рубобчи, кубизчи, балабончи булган.

  Хар бир маком икки- чолгу ва ашула булимларидан иборат. Чолгу куйларига «Таснифи Бузрук», «Таржеъи Наво», «Гардуни Сегох», «,Мухаммаси Рост»,  «Мухаммаси Насруллоий» куйларини мисол келтиришимиз мумкин. Ашула булимида эса «Сарахбори Бузрук» , «Талкини Ушшок», «Насри Сегох»,«Уффори Уззол», «Савти Наво» , «Мугулчаи Сегох» ашулалари ижро этилган.

  Ушбу мусикаларни тулик ижро этиш учун унлаб соат вакт кетган. Шунинг учун бу  мусика Бухоро амирлари ё айрим аслзода хомийлар ёрдами билангина тулик ижро этилган. Хусусан  охирги Бухоро амирлари булган Амир Абдулахадхон ва Амир Олимхон даврида бу  мусика  буйича махсус мусобикалар уюштирилган. Бунда хамшахар бобомиз Хожи Абдулазиз хам иштирок этиб соврин олганлар. Бундан ташкари Тошкент, Самарканд , Бухоро ва   Фаргона водийсининг узига тук хонадон эгалари  туй хашамларда ушбу мусика устодлари жумладан Хожи Абдулазиз бобомизни хам чакириб ноёб куйлардан бахраманд булганлар. 

Ушбу мусика базмларида тамошабин ва тингловчи сифатида оддий халк хам катнашган. Яна бевосита шахримиз Самарканд майдонлари чунончи «Шохи Зинда» ёдгорлиги олдида  махсус жой тайёрланиб машхур устодлар ижросида бу  мусика тулик ижро этилган. Бир неча йилда бир марта ташкил этиладиган бу маросим «Базми шаб» деб аталиб тухтовсиз бир кеча кундуз давом этган.

  Бу ерда тингловчи ва тамошабинлар хизматида новвойлар, ошпазлар, кабобпазлар, кандолатчилар  бел боглашган. Хозирги тил билан тушунтирилганда бу узига хос фестивал булган.

  Ушбу мусика ижрочилари  асосан Самаркандлик ва Бухоролик мусикачилар булишган.
  «Шашмаком» мусикасини нотага тушириш учун жуда куп уринишлар булган. Лекин шуларни ичида хамюртимиз Тошкентлик Юнус Ражабий бобомиз ишлари жуда тулик ва мувафаккиятли чиккан. Бу ишга у кишига хамшахар бобомиз Хожи Абдулазиз катта ёрдам берганлар.

   Уларни мехнати билан сакланиб колинган ушбу бебахо санъат дурдонасини кайтадан халкимизга етказиш учун нималар килиш керак. Бунинг  амалга ошириш учун мен куйидагиларни таклиф киламан.

 1. Кейинги «Шарк тароналари» халкаро фестивали якунида  конкурсдан ташкари программа   сифатида хамюрт ва мехмон тингловчилар учун фестивал утказилган Регистон майдонининг узида мусика устодлари ижросида ушбу мусика асари тулик ижро этилсин.

2. Шу ерни узида узбек мусика асбоблари кургазмаси ташкил этилсин.

Хуш ушбу тадбир кандай ахамиятга эга.

 Биринчидан юртдошларимиз ва юртимиз мехмонларига узбек халки маданияти шу жумладан мусикасига чукур хурмат уйгонишига хизмат киларди.

 Иккинчидан ёшларимизни ватанга мухаббат ва утмишимизга хурмат рухида тарбиялаш.

 Колаверса юртимизга туризм окимини купайтириб ушбу сохани ривожига хизмат килган буларди-деб хурмат билан:
                                                                      Самарканд туман  Сульфакабутак махалласига
                                                                      яшовчи-Вафоев Рустам

Комментариев нет:

Отправить комментарий